سایت مدیریت حوزه علمیه خواهران استان قم

اشاره: رهبر حکیم انقلاب اسلامی، همواره بر استفاده از ظرفیت‌های فکری و عملی نسل جوان در اداره امور مختلف کشور تأکید کرده و از سویی دیگر، بارها بر حضور و فعالیت‌های اجتماعی بانوان در کنار اولویت دادن به مسؤولیت‌های خانوادگی اذعان داشته اند.

یکی از عرصه های تحقق رهنمود ایشان، در حوزه های علمیه خواهران است که بانوان فرهیخته، عهده دار مدیریت حوزه های علمیه خواهران دراستان های مختلف شده اند.

سرپرستی مدیریت حوزه علمیه استان قم چندماهی است به بانویی جوان و فرهیخته واگذار شده است. خانم «زهرا عزیزاللهی»، متولد اسفند سال ۶۱، دانش آموخته سطح4 فقه و اصول و طلبه سال چهارم اولین دوره عالی فقه در جامعه الزهرا(س) است. تحصیلات دانشگاهی وی در رشته مشاوره خانواده در مقطع کارشناسی ارشد است.

عضو نخبگان سطح چهارحوزه، مدرس دروس مختلف فقه و اصول در مقطع سطح ۲و ۳، از سال۹۰، تدریس در بخش تربیت مدرس و مدرسه استعدادهای برتر جامعه الزهرا(س) و پژوهشکده زن و خانواده و سطح4 در جامعه الزهرا(س)، راهنما و داور پایان نامه مقطع سطح۳و۴ و داور مقالات سطح۴ جامعه الزهرا(س)، عضو گروه علمی فقه و اصول جامعه الزهرا(س) و مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران و عضو کارگروه پایان نامه های مرکز غیرحضوری مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران، عضو کمیته تدوین متون جامعه الزهرا(س)، همکار و عضو کارگروه طرح پژوهش محور جامعه الزهرا(س) در سال های ۹۷و ۹۸و فعالیت به عنوان مشاور در مدرسه استعدادهای برتر جامعه الزهرا(س) به مدت دوسال گوشه ای از فعالیت های علمی و اجرایی وی است.

با هدف آگاهی از نظرات و رویکرهای علمی و فکری خانم عزیزاللهی، به ویژه در زمینه لوازم ورود بانوان حوزوی به عرصه‌های مدیریتی و اجرایی دینی، گفتگویی با وی انجام دادیم که تقدیم خوانندگان گرامی می شود:

*لطفا بفرمایید که هدف حضرتعالی از قبول مسئولیت به عنوان سرپرست(مدیر) حوزه علمیه خواهران استان قم چه بود؟

مقدمتا عرض کنم حقیر از حدود ده سال پیش پیشنهاداتی نسبت به مدیریت های حوزوی در قم و شهرستان داشتم؛ اما با توجه به اعتقادی درونی و البته اخذ شده از دیدگاه علماء بصیر و کارشناس، مبنی بر اینکه از لوازم تحقق مدیریت مطلوب در حوزه، یک دوره نسبتا طولانی تلمذ حوزوی است، تحصیل و  ورود آرام غیرمزاحم با تحصیل به اجرائیات را مقدمه لازمی می‌دانستم؛ گرچه تحصیل صرف، مسلما مکفی نیست و لوازم دیگری هم دارد که انشاءالله محقق باشد و تشخیص همه با مراجع انتخاب کننده است و ما با اعتماد به این تشخیص ورود به کار کردیم.

اما در ارتباط با اهداف پذیرش، به نظر حقیر در هر عصری به تناسب شرایط موجود، نداهای متعدد هل من ناصر می‌تواند وجود داشته باشد و یکی از این نداها در حوزه خواهران، یاری طلبی در پذیرش مسئولیت خطیر مدیریت حوزه علمیه خواهران است و پذیرش، لبیکی است به این ندا.

در سطحی عمیق تر، گام برداشتن در مسیر نقش آفرینی فعال و موثر بانوی حوزوی در مدیریت جامع حوزوی، همسو با آرمان‌های انقلاب و نظام اسلامی، منویات مقام معظم رهبری و رهنمودهای مدیریت معزز حوزه های علمیه خواهران را می‌توان به عنوان یکی از اهداف عالی ورود به عرصه مدیریت کلان حوزوی اشاره کرد.

 *به نظر شما مهمترین چالش در روند مدیریتی بانوان چیست؟

ابتدا نکته ای در تبیین سوال حضرتعالی ذکر کنم اینکه: سخن از ورود بانوان به عرصه های مدیریتی در بستر و رویکرد مباحثه ای حوزوی، سخن از یک ورود صرف با پشتوانه جنسیتی و فارغ از اقتضائات و حاجات نیست، لذا در این رویکرد، نقش خطیر زن در خانواده به عنوان مانع جلوه داده نمی شود‌؛ در این فضا، بر عکس، نقش خطیر زن طبق فطرت، طبیعت و الهامات شارع محفوظ و مورد تاکید بوده و گام های مدیریتی بانوان در بستر مفاهیم تمدن نوین اسلامی، با حفظ این جایگاه و بلکه همسو با آن، به تبع اقتضائات، الزامات و نیازهای موجود مطرح می‌گردد.

با این مقدمه، و با تقیید عنوان پرسش حضرتعالی به مدیریت بانوان حوزوی، دو چالش را البته برای گذشته می‌توان شمرد: خلا نیروی کافی، خلا تقاضا؛

توضیح مطلب اینکه، تاریخچه حیات بالفعل این دو خلا به گذشته و چند سال قبل باز می‌گردد.

چند سال قبل‌تر اگر کسی می‌پرسید چالش مدیریتی بانوان در همین فضای حوزوی چیست، شاید به جرات می شد به این دو مورد اشاره کرد؛ که البته خلا تقاضا، خود آورده دو مولفه بود: یکی خلا نیروی کافی و دوم عدم شناخت کافی به توانمندی بانوان حوزوی.

اما در زمان حاضر وضعیت تفاوت پیدا کرده است؛ امروز بحمدالله هر دو خلا تا حد قابل توجهی رفع شده است؛ ورود بانوان حوزوی به مقاطع علمی و عملی عالیه از یکسو و آشنایی بیشتر جامعه بخصوص جامعه حوزوی با این نیرو و این توانمندی، سبب شده ورود بانوان حوزوی به عرصه های مدیریتی در مسیر پر سرعت «شدن» قرار گیرد که شاهد آن، تحقق این امر در موارد متعددی در سال‌های اخیر هست و به نظر می‌رسد این امر قوی‌تر و قوی‌تر ادامه خواهد یافت. البته دراین فرایند، بلند نظری مدیریت محترم حوزه های علمیه خواهران و حمایت معاونت های این مرکز، نباید مغفول بماند.

*مهمترین وظیفه حوزه های علمیه خواهران در عصر امروز چیست؟

به نظر می‌رسد تشخیص مهمترین ها، خود از مهمترین وظایف حوزه های علمیه خواهران هست؛ که بحمدالله امروز در چشم اندازهای حوزه های علمیه خواهران به تفصیل و در احسن وجه به تصویر کشیده شده است.

مهمترین ها به تناسب عوامل متعدد از جمله شرایط موجود و چشم اندازها تعین می یابند؛ تربیت طلبه عالم، مهذب، بصیر اجتماعی - سیاسی و کارآمد با هدف رفع نیازهای حوزه های علمیه و جامعه اسلامی، ترمیم و تعمیق فرهنگ اسلامی، زمینه ساز تمدن نوین اسلامی بویژه در عرصه خانواده، احیاگر و تثبیت کننده هویت والای زن مسلمان، حامی آرمان‌های انقلاب، مدافع اندیشه اسلام و مکتب اهل‌بیت بخصوص در حوزه زن و خانواده، مبین آموزه های اسلام و نظریه پرداز در علوم و عرصه های مختلف بویژه عرصه زن و خانواده را می‌توان در زمره مهمترینهای وظایف حوزه های علمیه خواهران شمرد.

* ارزیابی‌تان از عملکرد فعلی مدیریت حوزه های علمیه خواهران و افق پیش روی حوزه های علمیه خواهران چیست؟

به جرات می توانم عرض کنم از عوامل دخیل در پذیرش این مسئولیت توسط بنده، عملکرد فعلی مدیریت حوزه های خواهران بوده است.

همیشه راس‌ها مهم هستند؛ سکان دار کشتی عظیم حوزه های خواهران امروز با بلندنظری قابل تحسین، هدایت گری را آنچنان فعالانه، ظرفیت ساز، پیگیر و مبتنی بر ترسیمات سکاندار انقلاب اسلامی متحمل است که در مسیر «شدن» قرار گرفتن حوزه های علمیه خواهران محسوس و ملموس است.

عدم غفلت از گذشته، درک اقتضائات زمان حال، نظرداشت به آینده در برش های متعدد و چشم اندازگرایی، توجه به اسباب، تامین ابزار، تدوین و تشریح برنامه، تاکید بر سلامت معنوی، لحاظ نیازها و چشم نبستن بر جایگاه‌های جنسیتی و مولفه های دیگری که کاربست آنها در مدیریت فعلی، امید به آینده را روز افزون می‌کند.

با توجه به این رویکردها؛ برخی خصوصیات افق های حوزه های علمیه خواهران را می‌توان در محوریت در عرصه های مختلف، توانمند در تولید و توسعه همگام با نهضت نرم افزاری، صاحب نظر، هدایتگر جامعه به سمت الگوهای دینی، توانمند در تعاملات، تاثیرگذار در سیاست گذاری‌ها، برخوردار از تشکیلات منسجم و کارگزاران مومن و متعهد، توسعه یابی متوازن و بهره مند از منابع مالی پایدار و البته با ویژه بینی جایگاه زن و خانواده در تمام این خصوصیات، برشمرد.

* به نظر شما حوزه انقلابی چه شاخص هایی دارد و چه اقداماتی در این زمینه نیاز هست؟

بهترین مرجع در تعریف حوزه انقلابی، بیانات متعدد مقام عظمای ولایت است؛ چهار محور و شاخصه عمده در تبیین حوزه انقلابی و به تبع حوزوی انقلابی در کلام ایشان معرفی شده است؛ دارابودن هویت علمی، هویت اخلاقی معنوی، هویت تبلیغی، هویت سیاسی؛ و ما از این چهار شاخصه در پاسخ سوال سوم شما با تعابیر علم، تهذیب، بصیرت و کارآمدی یاد کردیم.

اما پاسخ این پرسش که چطور و چرا این خصوصيات حوزه انقلابی را می سازد، به صورت مجمل اشاره می کنم:

تجمیع این خصوصیات در بدنه، نیروها و تار و پود حوزه سبب می‌شود ملکه وار از گذشته ها غفلت نکند، اهل مطالعه عمیق تاریخ گذشته، هزینه های پرداخت شده، همراه ها و راهزن ها باشد؛ از مرور جامع امروز نهراسد، آینده را فراموش نکند؛ چرا که در نهضت علمی حوزوی آموخته است که فرا می گیرد تا به نتیجه و نظریه صحیح برسد، فقط مجاهدت خالصانه می خواهد.

تجمیع این چهار شاخصه باعث می‌شود خود را مسئول بداند، قاضی منصف باشد، اهل رخوت و تسویف نباشد؛ تلاشگر با تخصص باشد، اقدامگر وقت شناس باشد، پیشرو عادل باشد، بسوزد تا بناها ساخته شود، نگذارد تلخ ها تکرار شود و.....

اما نسبت به اقدامات لازم در این زمینه؛ هوشیاری حرف اول را می‌زند؛ حوزه باید در کنترل ورودی‌ها و پایش و حفظ خروجی‌ها، نه صاحب دقت، بلکه نفس دقت باشد؛ به بدخواهان و خائنین، میدان و مجال ندهد؛ تدوینگر ایدئولوژی انقلاب، تبیینگر اصول و مبانی انقلاب و مفسر کبیر این میدان باشد؛ ساحت‌های آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و تربیتی، مالی و ارزیابی خود را با رنگ انقلاب صباغی کند، تکریم چهره های انقلابی و تعریف صحنه های انقلابی را مغفول رها نکند. از امواج جهانی مطلع باشد، مسئولیت پذیری، کار و تلاش انقلابی در کلام  و گام و ایثار و فداکاری را شعار لفظی و عملی خود قرار دهد.

*راهکارهای شما جهت جذب طلاب ناظر به انتظارات نظام اسلامی چیست؟

تعبیر "جذب"، حداقل دو معنا می تواند داشته باشد نخست: جاذبه آفرینی برای رو آوردن و استقبال هر چه بیشتر افراد با خصیصه های ناظر به انتظارات نظام.

دوم: به معنی انتخاب کردن افراد ناظر به انتظارات، از میان عموم متقاضیان و وارد کردن به بدنه حوزه، که در این صورت، بنده اعتقاد دارم که در کنار بحث از جذب، از نگهداشت و به ثمردهی رساندن هم باید سخن گفت که فرصت مناسبی را می‌طلبد.

اما نسبت به جذب، یکی از راهکارها، به‌گزینی است؛ این مفهوم همچنانکه راهکار و پاسخ پرسش شماست، چه بسا از دیدی دیگر، مترادف با عبارت «جذب طلاب ناظر به انتظارات نظام اسلامی» باشد.

مراد از "به‌گزینی"، محصور شدن در نخبه گزینی نیست؛ این دومی بسیار مهم، برنامه طلب و اهتمام ورزی می‌طلبد اما کافی نیست؛ امیدواریم به‌گزینی در حوزه، بیش از پیش به موضوع گفتمان هایی تبدیل شود؛ و صاحب نظران، تعاریف، راهکارها و برنامه های خود درین جهت ارائه دهند.

در به‌گزینی به سه مقطع باید نظر داشت؛ پیشینه، خصوصیات فعلی، آینده مورد انتظار؛ البته با لحاظ و رعایت تناسب ها.

نسبت به پیشینه، به نظر احراز استعداد علمی، معنوی، بصیرتی و کارآمدی لازم بوده و عدم کشف خلاف کافی نباشد؛ البته منظورم، حیطه بندی در گروه های خاص و صرفا شناس نیست، بلکه حوزه باید هنرمند در شناسایی باشد.

اما نسبت به خصوصیات فعلی؛ برای این مقام با فرض احراز در مقام سابق، عدم کشف خلاف می‌تواند کافی باشد و نسبت به آینده، برای تضمین سنجی، اول انگیزه مندی فرد و دوم تناسب انگیزه با اهداف و برنامه مجری باید سنجیده شود. همچنان که عرض کردم بحث در این زمینه وسیع است.

*چه راه‌هایی برای رشد علمی و عملی حوزه های خواهران پیشنهاد می کنید؟

رشد یک فرایند است؛ به اعتقاد ما مشابه همان رشد که در علوم کلاسیک تعریف می شود، در حوزه نیز انتظار می رود، اما با مختصات خاص تر خود؛ جامع و جاری در بستر مکتب اهل‌بیت علیه السلام و تعاریف شریعت مقدس اسلام از این مفهوم؛ پس حوزه از مقطعی به بعد، به عنوان یکی از متولیان رشد فرد در ابعاد متعدد علمی، معنوی، عقیدتی، شناختی، احساسی، شایستگی و توانمندی متناسب، تامین سلامت جسمی و خلاصه همه آنچه در تعریف حوزوی می گنجد، نقش ایفا می‌کند.

وقتی رشد در حوزه جایگاه تعریفی خود را یافت، باید در مورد ابعاد آن، کتاب‌ها تحریر شده و ایدئولوژی‌ها طرح شود، مقطع به مقطع. با این نگاه، یک یا چند راهکار مکفی نیست؛ کلان نگری می خواهد؛ در کنار نیازسنجی، برنامه ریزی و راهکاردهی، باید آسیب‌ها نیز قدم به قدم شناسایی شود.

با توجه به اینکه بحمدالله در چشم اندازها و رسالت‌های حوزه های خواهران، اهداف، تبیین شده، برنامه ها تدوین شده و مرکز مدیریت حوزه خواهران کشور، گام های بلندی در این جهت برداشته است و در نقطه جهش قرار دارد، این مقطع، نیازمند دو گام همزمان هست؛ نخست: پیگیری اجرای برنامه های تدوین شده؛ مطالبه ای که حضرت آقا از مسئولین دارند؛ اینکه کار تا انتها انجام شود؛ قوی و بدون رها شدگی. دوم:یاری رسانی و همفکری در تقویت و تکمیل برنامه ها و بروزرسانی های مرتب.  امیدواریم در هر دو جهت مذکور خادم لایق حوزه باشیم.

*مهمترین برنامه ها، راهبردها و اقداماتی که برای ارتقاء سطح و میزان اثرگذاری حوزه های علمیه خواهران قم خواهید داشت، اشاره می فرمایید؟

پیگیری تحقق سیاست ها، برنامه ها، راهبردها و اقدامات تدوین شده در بسته های چشم اندازهای میان مدت و طولانی مدت مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران، با دو رویکرد جهش محوری و ریز زمانبندی، اولویت و جایگاه ویژه خواهد داشت انشاءالله.

*ضمن سپاس از فرصتی که برای این گفتگو اختصاص دادید، حرف پایانی حضرتعالی؟

در پایان سخن، از خداوند متعال، صحت و سلامت مقام معظم رهبری دام ظله العالی و توفیقات روز افزون مدیریت معزز مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران را خواستارم و از تلاش ها و تمهیدات معاونت محترم امور حوزه ها و تعامل خوب و سازنده کادر مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران کمال تشکر را دارم‌.

والحمدلله رب العالمین

و صلی الله علی محمد وآله الطاهرین