به گزارش پایگاه خبری و رسانه ای حوزه علمیه خواهران، مؤسسه آموزش عالی حوزوی حضرت آمنه (سلام الله علیها) همزمان با آغاز نیمسال دوم سال تحصیلی با همکاری انجمن مطالعات حوزه و معاونت محترم پژوهش حوزه علمیه خواهران استان قم هشتمین کرسی علمی_ترویجی با عنوان«مبانی فقهی فقه حکومتی در صحیفه سجادیه» در روز دوشنبه 10بهمن1401 برگزار نمود.
چکیده مطالب ارائه دهنده سرکار خانم فهیمه مستحسن استاد حوزه و دانشگاه و پژوهشگر پژوهشگاه قوه قضائیه :
فقه حکومتی از جمله علومی است که بحث ازآن، همچنین احیای آن علاوه براین که از قدمت چندانی برخوردار نیست مخالفان و موافقانی بسیاری در زمینه ضرورت توجه به آن، همچنین مباحث موجود در آن دارد. به همین دلیل نیاز به دانش افزایی بیشتری در دروس خارج فقه و اصول دارد.
از این تحقیق منتج شد که فقه حکومتی مبحثی میان رشته ای سیاست و اصول فقه است و بطور خاص زیر مجموعه ای از فقه و برون فقهی است.همچنین استنباط می شود براساس آیات قرآن و به دلیل وجود احکامی که ناظر به جمع و اجتماع است تاسیس حکومت ضروری است. حکومت دینی به عنوان ضرورت دینی نیازمند اصول و احکامی است که از نظر هستی شناسی و معرفت شناسی نیازمند قوانین فقهی و حقوقی خاص خود است بنابراین هست ها و بایدهای حکومت در علمی به نام فقه حکومتی بررسی میشود.
از آنجاییکه هدف از تشریع احکام فقهی و حقوقی شارع مقدس، تضمین سعادت دنیا و آخرت انسان است تفسیر و تبیین این احکام نیازمند مفسرانی است که از درجه نزدیکی و تقرب به حضرت باری تعالی برخوردار باشند.
امام سجاد علیه السلام در یك دوره خفقان حکومتی در قالب دعا، شاخصه های حکومت، سعادت، بایدها و نبایدهای حکومت دینی را مطرح می کنندبا توجه به شاخصه های فقه حکومتی به نظر می رسد صحیفه سجادیه و رساله الحقوق امام علیه السلام از انطباق بالیی با مبانی و اصول فقه حکومتی دارد به همین دلیل مبانی چهارگانه ای برای فقه حکومتی از منظر امام سجاد علیهالسلام شناسایی و استخراج شد.
پیشنهاد می شود اصول و مبانی ناظر به تاسیس حکومت دینی و فقه تاسیس حکومت در پژوهشی دیگر بررسی گردد تا مبانی نظری از خاستگاه اصیل آن استخراج شود.
چکیده مطالب ناقد سرکار خانم طاهره حیاتی استاد حوزه و دانشگاه و معاون پژوهش حوزه خواهران قم:
نقد و بررسی مقاله «مبانی فقه حکومتی در صحیفه سجادیه و رساله حقوق امام سجاد علیه السلام»
مزایا:
1- موضوع کاربردی که در سال های اخیر مورد توجه و توصیه مقام معظم رهبری بوده است.
2- اثبات موضوع با استناد به صحیفه سجادیه... تغییر نگرش نسبت به صحیفه که فقط کتاب دعا و مناجات نیست بلکه می تواند معیار و دلیل برای استنباط حکم باشد.
نکات:
1- در چکیده و مقدمه تکرار شده که فقه حکومتی از مسائل برون فقهی است! مقصودتان چیست؟ فقه حکومتی آقا رویکرد حکومتی به مسائل فقهی است یعنی همان نگاه حکومتی به مسائل فقهی است؟ یا مقصود همان احکام مربوط به تشکیل حکومت، رابطه حاکم با مردم و برعکس و مانند آن است؟ در تعریف فقه حکومتی، نگاه اول بیشتر مدنظر نویسنده است اما در استشهاد به صحیفه و رساله حقوق، نگاه دوم مدنظر نویسنده بوده است!
2- پیشینه فقه حکومتی به عنوان تاریخچه موضوع، در همان مقدمه آورده می شد.
3- بررسی رساله حقوق و صحیفه تنها در سه حیطه (مبانی حاکمیت مطلق الهی - منشأ تشکیل حکومت اسلامی) (مبانی ضرورت حکومت اسلامی) و (مبانی مردمی بودن و مشروعیت حکومت اسلامی) بررسی شده است؟اما فقه حکومتی ابعاد دیگری هم دارد!
4- برخی از نتایج در متن مقاله اثبات نشده است و صرف ادعا است:
(همچنین از این تحقیق منتج شد که فقه حکومتی مبحثی میان رشته ای سیاست و اصول فقه است و بطور خاص زیر مجموعه ای از فقه و برون فقهی است.)
جمع بندی دبیر علمی سرکار خانم شعبانی (معاون پژوهش موسسه آموزش عالی حضرت آمنه سلام الله علیها):
فقه حکومتی شاخه ای برون از فقه و اصول فقه است که به استناد قاعده عدم جدایی دین از سیاست، وظایف فقیه را در قبال فرد و اجتماع تبیین میکند و حتی مناسبات خارجی را در گستره حکومت دینی تعریف و روابط فی مابین حاکمان و مردم را مشخص میکند ؛ خط مشی ورود به فقه حکومتی مستند به آیات قرآن و ناظر به تمام زوایای زندگی.
وَمَا یَعْلَمُ تَأْوِیلَهُ إِلََ اللَّهُ وَالرََاسِخُونَ فِی « فردی و اجتماعی انسان است که بیان و تبیین آن به استناد آیه ۷ سوره آل عمران در دست راسخون فی العلم است؛ که از جمله آنان، امام سجاد علیه السلام در دوره ستم و خفقان اموی، زندگی »... الْعِلْمِ
اجتماعی و فردی را برمبنای اهداف سعادت بخش قرآن در قالب دعا ترسیم نموده است و در ضمن همه این دعاها به حاکمیت علی الطلاق حضرت حق و اصل ولیت فقیه که برگرفته ازمبنای فوق می باشد تصریح کرده است. اهمیت پرداختن به زوایای مختلف فقه حکومتی به دلیل ضرورت ایجاد حکومت دینی است که از کلام معصوم به وضوح قابل استنباط است.
