به گزارش روابط عمومی حوزه علمیه خواهران استان قم، نشست علمی «بایسته‌های پژوهشی حوزه علمیه خواهران در سواد مصرف کالای فرهنگی» با همکاری معاونت پژوهش مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران و معاونت فضای مجازی هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی روز چهارشنبه به صورت برخط برگزارشد.

در این نشست مجازی که مدیریت استان قم به نمایندگی از معاونت پژوهش مرکزمدیریت، راهبری ملی آن را عهده دار بود، حجت الاسلام و المسلمین محمد شیخ‌الاسلامی، معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی، به بیان عرصه های چهارده گانه سبک زندگی و بایسته های پژوهشی در عرصه سواد رسانه ای پرداخت.

وی در ابتدای نشست، ضمن اشاره به تعاریف متعدد از سبک زندگی، گفت: دودیدگاه در حوزه سبک زندگی وجود دارد؛ یکی از از آنها، سبک زندگی را به عنوان یک واژه برای مطالعه‌ی جامعه تلقی می کند. رویکرد آن توصیفی است و رویکردی غربی دارد و به جای ارائه راهکار، به مطالعه‌ی جامعه می پردازد. دیدگاه دوم،  بیشتر سبک زندگی را به عنوان واژه ای تجویزی به کار می‌برد، یعنی واژه‌ای برای هدایت، ارتقاء، سلامت و اصلاح جامعه. معمولاً ریشه اصلی آن در ایدئولوژی استقرار یافته است. این دو دیدگاه کاملاً با هم متفاوتند.

حجت الاسلام و المسلمین شیخ الاسلامی، در ادامه تصریح کرد: در جوامع ایدئولوژیک، در مقوله سبک زندگی، نگاهی تجویزی وجود دارد نه توصیفی. در کشور ما نیز برای اولین بار، عالی ترین مسئول جامعه، حرف از سبک زندگی زدند. با نگاهی به ادبیات رهبر انقلاب در این حوزه، متوجه می شویم که رویکرد ایشان کاملاً تجویزی است؛ چه در سخنرانی اول در حوزه سبک زندگی و چه در بیانیه گام دوم انقلاب. البته در غرب هم مسئله سبک زندگی ظاهرا توصیفی است ولی رویکرد تجویزی دارد.

معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی،کلید واژه مرکزی در سبک زندگی، در بحث تجویزی را اختیار و انتخاب انسان دانست و یادآور شد: ممکن است در فرهنگ های مختلف از واژه های متفاوت برای انتخاب استفاده شود مثل واژه "فردیت"یا در فرهنگ دینی به عنوان "اختیار"از آن یاد شود، ولی مرکز آن، مسئله انتخاب انسانی است. سبک زندگی زمانی مطرح می شود که انتخاب انسانی وجود داشته باشد، در غیر این صورت، نه مطالعات سبک زندگی به کار می‌آید نه نسخه های سبک زندگی اثر گذار خواهد بود.

وی با بیان اینکه سبک زندگی، منظومه انتخاب‌های ماست، اظهار داشت: منظور از انتخاب در اینجا، انتخاب هایی است که دارای سه ویژگی باشند: یعنی انتخاب های مهم ، فراگیر و بازتاب دهنده باورها. این انتخاب‌ها، باید انضمامی باشد نه انتزاعی؛ یعنی در لحظه تصمیم گیری چه انتخابی می توان داشت.

14عرصه برای سبک زندگی

حجت الاسلام و المسلمین شیخ الاسلامی، با اشاره به چهارده عرصه برای سبک زندگی، ابراز داشت: این عرصه ها شامل الگوی زیبایی، الگوی مسکن و خانه گزینی و معماری، الگوی درآمد و شغل، الگوی خرج و مصرف اقتصادی، الگوی مناسک مذهبی، الگوی بهداشت، الگوهای اوقات فراغت و تفریح، الگوی زندگی دوم که همان زندگی فضای مجازی است، الگوی معاشرت، و الگوی حکمرانی و مدیریتی، الگوی زندگی شهروندی، الگوی مصرف فرهنگی، الگوی تحصیل و اندیشه ورزی، الگوی تغذیه.

وی یکی از مهمترین این الگوها را الگوی مصرف فرهنگی دانست و تصریح کرد: تعریف دقیق تر برای مصرف فرهنگی یعنی الگوی مصرف کالاهای فرهنگی. کالای فرهنگی نیز عبارت است از هر محصولی که تبدیل به کالا شده ولی بُن مایه آن، خلاقیت و فرهنگ است.

انواع کالاهای فرهنگی

معاون فضای مجازی، هنر و رسانه دفتر تبلیغات اسلامی،به انواع کالای فرهنگی اشاره کرد و گفت: در یک تقسیم بندی، 9نوع کالای فرهنگی وجود دارد: کالای هنری، هرآنچه که به هنر مربوط می‌شود ولی تبدیل به کالا شده است، کالاهای رسانه ای، کالاهای مکتوب، کالاهای صنایع سرگرمی که در دنیا جایگاه ویژه‌ای دارند، کالاهای صنایع مد و طراحی، کالاهای مجازی، کالاهای ورزشی مانند لباس های امضا شده توسط ورزشکاران مشهور که ابعاد فرهنگی دارد، کالاهای صنایع دستی و کالاهای مذهبی مانند تسبیح و جانماز.

وی یکی از کالاهای مهم فرهنگی را  کالاهای رسانه‌ای عنوان کرد و خاطرنشان کرد: مصرف رسانه‌ای در اینجا، به حوزه سبک زندگی مرتبط می‌شود و اهمیت ویژه پیدا می‌کند. چون مصرف رسانه‌ای از دو بعد در سبک زندگی اثر گذار است: یکی خودش به خودی خود، یعنی مصرف رسانه‌ای به عنوان یکی از ابعاد سبک زندگی تاثیر گذار است یعنی شما چگونه رسانه را مصرف می کنید و دیگر اینکه مصرف رسانه ای و محتوای آن، بر سبک زندگی ما تأثیر مستقیم دارد.

رئیس میز سبک زندگی دفتر تبلیغات اسلامی، با بیان اینکه نه تنها حوزه مصرف کالاهای فرهنگی اهمیت دارد، بلکه برای اصلاح آنها باید پنج گام برداشت، این پنج گام را ایده‌پردازی، تولید، تبلیغ، توزیع و مدیریت؛ برشمرد که با مصرف می‌شود شش گام.

 حجت الاسلام والمسلمین شیخ الاسلامی، در ادامه خاطرنشان کرد: نکته مهم در بحث مرتبط با سبک زندگی این است که باید به اختلافات و تفاوت های افراد توجه کرد و برای همه، یک نسخه واحد تجویز نکرد. کسانی که نسخه های یکپارچه برای همه افراد جامعه می‌پیچند، معلوم است فهم درستی از سبک زندگی اسلامی ندارند. در دوران امام عصر(عج) همه یکسان زندگی نخواهند کرد همانطور که در دوره امامان معصوم(ع) آنان یک جور زندگی نمی کردند. نکته دوم این است که اساسا در حوزه سبک زندگی از جمله سواد رسانه ای و سواد مصرف کالای فرهنگی، نباید فقط یک نسخه داد، بلکه باید سناریوی های مختلفی به اقتضای هر فرد داد به عنوان مثال، مصرف رسانه‌ای یک استاد با یک نوجوان یکسان نیست و باید سناریوی مخصوص برای افراد جامعه داد.

وی تصریح کرد: بایسته های پژوهشی در عرصه سواد رسانه ای با رویکرد سبک زندگی سه گام مهم است: اول اینکه برای هر موضوعی، عرصه ها و شبکه ها باید مشخص شود و حلقه های ۱ و ۲ آن مشخص شود. دوم اینکه شاخص های انتخاب، تدقیق و معلوم شود که در آن عرصه ها کدام یک از این شاخصه های انتخاب، باید اولویت داده شود. سوم باید معلوم شود به عنوان پیش فرض در هر پژوهش، سبک زندگی و از جمله تفاوت افراد باهم به رسمیت شناخته شود و برای همه نسخه یکسان برای سبک زندگی تجویز نشود.

شایان ذکر است آشنایی خواهران طلبه با سواد مصرف کالای فرهنگی و ارتقای آن در سبک زندگی ایرانی و اسلامی و همچنین بایسته‌های پژوهشی این مبحث جهت خط‌دهی به پژوهش‌های آنان، از جمله اهداف برگزاری این نشست بود.